زمینه و هدف: کنترل اجتماعی، روشی برای کنترل، هدایت، نظارت، سازگاری شخص با بایدها و قوانین جامعه و همچنین ابزاری برای جلوگیری از بزهکاری و تخلف اجتماعی است که به دو نوع رسمی (مجازات کیفری-جزایی) و غیررسمی (شماتت، سرزنش و طرد) است. میزان تخلفات رانندگی در شهر تهران در سال ­های اخیر روند رو به رشدی را داشته است. لذا هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی تأثیر مؤلفه ­های کنترل اجتماعی بر تخلفات کاربران ترافیک در بین شهروندان تهران بزرگ است.روش: تحقیق حاضر از لحاظ هدف، کاربردی و از لحاظ ماهیت و روش، توصیفی - تحلیلی با تکنیک پیمایشی می باشد. ﺟﺎﻣﻌﻪ آﻣﺎری ﺗﺤﻘﯿﻖ را ﺷﻬﺮوﻧﺪان جنوب شهر تهران بزرگ ﺗﺸﮑﯿﻞ داده ­اﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد 384 ﻧﻔﺮ ﺑﺎ روش ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮔﯿﺮی ﺧﻮﺷﻪ­ای چند ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ اﻧﺘﺨﺎب و برای تهیه پرسشنامه از پرسشنامه میرفردی و فرجی (1395) و صفری قادیکلایی (1400) استفاده شد.یافته­ ها: یافته ­ها نشان داد، کنترل رسمی، پیوند اجتماعی و خودکنترلی (کنترل درونی) بر کاهش تخلفات کاربران ترافیک تأثیر معنی داری دارند. متغیر کنترل رسمی با ضریب تأثیر بتا (266/0)، خودکنترلی (160/0) و پیوند اجتماعی (155/0) به ترتیب بیشترین تأثیر را بر کاهش تخلفات کاربران ترافیک دارد. همچنین تأثیر کنترل غیر رسمی (شماتت، سزنش و طرد) بر کاهش تخلفات کاربران ترافیک رد شد.نتیجه ­گیری: نتایج نشان داد که با استفاده از مؤلفه ­های کنترل اجتماعی می ­توان 65 درصد از متغیر کاهش تخلفات کاربران ترافیک را پیش ­بینی نمود و پلیس راهنمایی و رانندگی با تقویت کنترل رسمی می­ تواند به طور مؤثری تخلفات رانندگی را کاهش دهد. 

پژوهش بررسی انتخاب رنگ (خودرو و جاده) در اصلاح رفتار رانندگی کاربران ترافیک، با هدف ارائه ی راهکارهای اجرایی برای تغییر رفتار ترافیکی کاربران صورت گرفته است. نویسندگان بر این اعتقاد هستند که می توان با استفاده از رویکردهای فرهنگی و توجه به عامل رنگ در خودرو و جاده یا تغییر رفتار، به اصلاح و تحول رفتار ترافیکی و کاهش حوادث رانندگی دست یافت. بدین منظور، پژوهشگر از روش پیمایشی برای جمع آوری داده ها استفاده نموده است. در این روش می توان با استفاده از نظرات کارشناسان به ارزیابی شاخص های تغییر رفتار ترافیکی دست یافت. با این توصیف، روش این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و روش پژوهش پیمایشی است. جامعه ی آماری این پژوهش، کارشناسان و نخبگان حوزه های مدیریت ترافیک بوده اند. ابزار جمع آوری داده ها نیز پرسشنامه ی ساخته شده توسط پژوهشگر که پایایی و روایی آن قبل از اجرا موردتأیید قرار گرفت، است و داده ها نیز با استفاده از آزمون پیرسون موردتجزیه وتحلیل قرار گرفتند. نتایج پژوهش نشان می دهد که در آزمون پیرسون، کلیه ی فرضیه ها معنادار بوده و می توان بیان داشت که بین نوع به کارگیری رنگ از نظر طیف نوری، نقش رنگ خودرو در کنترل هیجانات، نقش رنگ جاده و خط کشی مناسب، نقش رنگ در کاهش خستگی و رانندگی مناسب، نقش رنگ در تنظیم خلقیات پرخاشگری در رانندگی و نقش رنگ تبلیغات و اطلاع رسانی و کاهش خطاهای رانندگی در چهار قاعده ی لغزش ها، تخلفات عمدی، تخلفات غیرعمدی و کاهش اشتباهات رانندگی، هم بستگی وجود دارد.

در ایران پس از سال ها قوانین و مقررات راهنمایی و رانندگی مورد بازنگری قرار گرفت. این مطالعه با هدف تعیین نظرات ذی نفعان مربوطه از جمله رانندگان، پلیس حاضر در صحنه، کارشناسان و خبرگان مرتبط در مورد قانون جدید رسیدگی به تخلفات رانندگی کشور انجام شد. مطالعه حاضر از نظر نوع تحقیق کاربردی و از نظر روش توصیفی از نوع پیمایشی است. در این مطالعه 801 نفر شامل 241 کارشناس و متخصص حمل و نقل و 560 راننده وسیله نقلیه شخصی و عمومی مورد بررسی قرار گرفتند. از پرسشنامه های محقق ساخته که جداگانه برای رانندگان و کارشناسان تهیه شده بود استفاده شد. انتخاب رانندگان به صورت تصادفی هدفمند و سهمیه ای به نسبت توزیع رانندگان در محورهای بین شهری و بقیه در محورهای درون شهری بودند.یافته ها: این تحقیق نشان داد که میانگین سنی کارشناسان و خبرگان ترافیکی 35.5±8.6 و میانگین سنی رانندگان مورد بررسی 37.8±10.5 بود. به نظر افراد مورد مطالعه مهمترین برتری قانون جدید و بالاترین تاثیر به ترتیب مربوط به افزایش مبلغ جریمه، درج امتیاز منفی و توقیف خودرو به علت دو تخلف همزمان حادثه ساز است. در خصوص سازگاری میزان جریمه با درآمد 70.9 درصد از کارشناسان و خبرگان آن را ناسازگار عنوان کرده اند. 75.9 درصد از کارشناسان و خبرگان و 66.8 درصد از رانندگان رضایت بالا و متوسط از قوانین جدید راهنمایی و رانندگی داشتند. بین میزان جریمه با سطح درآمد جامعه و میزان رضایت از قوانین جدید راهنمایی و رانندگی ارتباط معناداری منفی مشاهده شد (r=-0.28 و p<0.001). بین کاهش تخلف رانندگی و میزان رضایت از قوانین جدید ارتباط معناداری منفی مشاهده شد (P<0.001 و r=-0.25).نتایج این تحقیق نشان می دهد که قوانین جدید راهنمایی و رانندگی کشور فرصت های ارزشمندی را برای کاهش تخلف و جرح و فوت ناشی از سوانح ترافیکی ایجاد کرده است و نظر مثبت اکثر رانندگان، کارشناسان و متخصصان عرصه ترافیک از قانون جدید که می تواند حامی مناسبی برای اثربخشی بیشتر این قانون در کشور باشد. اعمال جدی، کامل و مستمر اجرای قوانین جدید توسط پلیس، به روز کردن مستمر قانون و افزایش رضایتمندی کاربران، نکته ای اساسی در افزایش موفقیت این قانون در پیشگیری از تخلف و جرح و فوت ناشی از سوانح ترافیکی کشور است.

یکی از راهکارهای مدیریت تردد خودروهای شخصی، قیمت گذاری نواحی پرتردد است که باعث کاهش مطلوبیت استفاده از خودرو شخصی می شود. این راهکار زمانی مؤثر است که موجب تغییر رفتار سفر کاربران خودروی شخصی در محدوده مورد نظر شود. بررسی رفتار سفر کاربران بعد از اعمال قیمت گذاری (رجحان آشکار شده)، در ارزیابی آثار این سیاست، نتایج معتبرتری را به ارمغان می آورد. در تهران از این سیاست برای کاهش تراکم در ناحیه مرکزی شهر استفاده می شود. سیاست قیمت گذاری محدوده مرکزی تهران (طرح ترافیک) در اردیبهشت ماه سال 1397 تغییر کرده و به صورت دوره مبنا شد. در قیمت گذاری به شیوه دوره مبنا اخذ عوارض از کاربران خودرو شخصی بر اساس ساعت ورود و خروج (اوج و غیر اوج) صورت می گیرد. در این تحقیق برای اثرسنجی طرح ترافیک تغییر یافته، با استفاده از 422 پرسشنامه گردآوری شده با روش رجحان آشکار شده در آبان 1397، به تحلیل تغییر رفتار سفر کاربران محدوده طرح ترافیک تهران پرداخته می شود. بدین منظور، از تحلیل های آماری و مدل انتخاب گسسته لوجیت چندگانه استفاده می شود. بر اساس نتایج حاصل از تحلیل فراوانی نمونه جمع آوری شده، 28/52 درصد از کاربران بعد از تغییر طرح ترافیک، نحوه سفر خود به محدوده را تغییر نداده اند. نتایج مدل لوجیت چندگانه نشان می دهد که کاربران خودرو شخصی تمایل بیشتری دارند که سفر خود را بدون تغییر انجام دهند. همچنین بر اساس نتایج اثرات حاشیه ای، با تغییر محل سکونت افراد از داخل محدوده طرح ترافیک به خارج از محدوده آلودگی هوا، سهم گزینه بدون تغییر انجام دادن سفر، 56/38 درصد افزایش می یابد.

مقدمه: تصادف وسایل نقلیه و موتوری یکی از عمده ترین دلایل مرگ و میر در سطح جهانی هستند و بالاترین نرخ این مرگ و میر به کشورهای در حال توسعه تعلق می گیرد. به طور متوسط هر روزه سه هزار تصادف خودرویی منجر به مرگ در سراسر جهان اتفاق می افتد و مرگ های مرتبط با وسایل نقلیه یازدهمین عامل رایج مرگ و میر در کشورهای در حال توسعه هستند. این مطالعه با هدف شناسایی ارزشهای کاربران ترافیک در شهر یزد و ارتباط آن بر رفتار ترافیکی آنها انجام گرفت. روش بررسی: این پژوهش از نظر روش توصیفی-تحلیلی، از نظر هدف کاربردی، مقطع زمانی آن ابتدای سال 96 و جامعه آماری آن کلیه رانندگان شهر یزد بودند که بر حسب جدول کرجسی و مورگان 384 نفر به عنوان نمونه به صورت تصادفی انتخاب شدند. بدین صورت که شهر یزد به 5 بخش تقسیم شده و پرسش گر در هر بخش به صورت تصادفی 77 نفر را از بین رانندگان مختلف از لحاظ سن و نوع وسیله در آن بخش انتخاب نموده و پرسشنامه را بعد از دادن توضیحات لازم جهت پر کردن در اختیار آنها قرار داده است. سوالات پرسشنامه بر اساس ارزش های کاربران ترافیک در یزد بود براساس مطالعه مبنایی، ادبیات و تلفیق آن با نتایج به دست آمده از اطلاعات تحقیقات میدانی پژوهش حاصل شده بود. برای طبقه بندی و تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزارهای EXCEL و 23SPSS استفاده شد که با دادن دو جدول خلاصه مدل (Model Summary) و جدول ضرایب رگرسیونی (ANOVA)، مقادیر همبستگی بین دو متغیر(Rو R2) و سطح معنا داری(sig) مشخص شده و نتایج به دست آمده از آنها مورد تحلیل قرار گرفت. یافته ها: متغیرهای ارزش مذهبی (289/0)، ارزش اقتصادی (282/0)، ارزش اجتماعی (250/0)، ارزش دانش (199/0)، ارزش سلامتی (159/0) و ارزش وجهه خانوادگی (146/0) به ترتیب بالاترین تاثیر را روی متغیر رفتار ترافیکی داشته اند و متغیرهای ارزش مردمی، زیبایی شناختی، لذت جویانه و قدرت، تاثیر معناداری نداشته است. نتیجه گیری: با تکیه بر ارزشهایی که در یک جامعه وجود دارد می توان به نوعی همبستگی در جهت پیش بردن و برجسته کردن ارزشهای حاکم رسید، لذا رعایت ارزشهای مذکور برابر نتایج به دست آمده با توجه به همسویی با رفتارهای ترافیکی مناسب و درست باعث رعایت کردن قوانین و مقررات راهنمایی و رانندگی شده که این امر موجب نظم بخشی به ترافیک و کاهش تصادفات و تلفات ناشی از آن می شود.

زمینه و هدف: در تهران از سیاست قیمت گذاری برای کاهش ازدحام در ناحیه مرکزی شهر استفاده می شود. سیاست قیمت گذاری در تهران سابقه طولانی دارد و در طی زمان دچار تغییرات مختلفی شده است. این سیاست در اردیبهشت ماه سال 1397 به شکل دوره مبنا اجرا شد، یعنی کاربران خودروشخصی باید برای تردد در ناحیه مرکزی شهر براساس ساعت تردد خود (اوج و غیراوج) هزینه پرداخت کنند. یک جنبه بسیار مهم در اعمال سیاست قیمت گذاری محدوده، سنجش میزان اثربخشی آن در راستای شناخت عوامل مؤثر و شناسایی افرادی است که نسبت به سیاست های قیمت گذاری حساس نیستند. روش: در این مطالعه با استفاده از اطلاعات حاصل از پرسش گری به روش رجحان آشکار شده که پس از تغییر الگوی قیمت گذاری محدوده طرح ترافیک جمع آوری شد، به بررسی ویژگی های مؤثر بر عدم تغییر در رفتار سفر کاربران محدوده طرح ترافیک پرداخته شد. برای این هدف، از یک مدل لوجیت چندگانه، با استفاده از اطلاعات 229 پاسخ گو استفاده شده است. برای محاسبه اثرات حاشیه ای نیز از شبیه سازی در نرم افزار NLogit استفاده شد. یافته­ها: زنان سرپرست خانوار و کاربرانی که بیش از یک خودرو در خانوار دارند و با هدف سفر شغلی وارد محدوده می شوند، در طرح دوره مبنا، هم چنان با خودروی شخصی وارد محدوده می شوند. در طرح دوره مبنا، استفاده از مترو برای کاربرانی که مبدأ سفرشان خارج از محدوده طرح کنترل آلودگی هوا و مقصدشان داخل محدوده طرح ترافیک است،  مطلوبیت بیشتری دارد. تغییر محل سکونت فعلی به خارج از محدوده آلودگی هوا، سهم گزینه خودروی شخصی را 76/12 درصد افزایش و تغییر سطح میزان آشنایی با طرح ترافیک از کم به زیاد، سهم گزینه خودروشخصی را 12/29 درصد افزایش می دهد. نتیجه­گیری: برای مؤثربودن قیمت گذاری محدوده پرتراکم، لازم است سطوح قیمتی این سیاست به گونه ای تعیین شود که کاربران خودروی شخصی با ویژگی های ذکرشده، به استفاده از حمل ونقل همگانی روی بیاورند و هم چنین، سیاست های اخذشده باید در راستای حفظ کاربران حمل ونقل همگانی فعلی باشد که لازمه آن افزایش کارایی حمل ونقل همگانی است.

زمینه وهدف: آمار بالای تصادفات ناشی از بروز تخلفات و نقض مقررات ترافیکی توسط کاربران می­ باشد. بنابراین لازم است تحقیقی انجام شود که عوامل اجتماعی مؤثر بر مشارکت اجتماعی کاربران در رعایت مقررات ترافیکی بررسی و عوامل تأثیرگذار شناسایی و تقویت گردند. هدف اصلی پژوهش حاضر «تبیین عوامل اجتماعی مؤثر بر مشارکت کاربران در رعایت مقررات ترافیکی» می ­باشد. روش: تحقیق حاضر از لحاظ هدف، کاربردی و از لحاظ ماهیت و روش، توصیفی-تحلیلی با تکنیک پیمایشی می باشد. با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ­ای چند مرحله­ای، تعداد 384 نفر از کاربران ترافیک ناحیه غرب تهران بزرگ، به عنوان جامعه آماری انتخاب و پرسشنامه طراحی شده در اختیار آنان قرار گرفت. اطلاعات به ­دست آمده از طریق معادلات ساختاری و روش حداقل مربعات جزئی به کمک نرم افزار SMART PLS2 تجزیه و تحلیل شد. یافته­ ها: یافته ­ها نشان داد، متغیرهای اعتماد اجتماعی، منزلت اجتماعی پلیس، رضایت مندی از عملکرد پلیس و آنومی بر مشارکت اجتماعی کاربران در رعایت مقررات ترافیکی تأثیر دارد. متغیر اعتماد اجتماعی با ضریب تأثیر بتا (355/0)، منزلت اجتماعی پلیس (289/0)، رضایت مندی از عملکرد پلیس (259/0) به ترتیب بیشترین تأثیر را بر مشارکت اجتماعی کاربران در رعایت مقررات ترافیکی دارد و متغیر آنومی با ضریب تأثیر (128/0-) تأثیر معکوس بر مشارکت اجتماعی کاربران در رعایت مقررات ترافیکی دارد. نتیجه گیری: نتایج نشان داد که با استفاده از متغیرهای اعتماد اجتماعی، منزلت اجتماعی پلیس، رضایت مندی از عملکرد پلیس و آنومی تنها می­ توان 53 درصد از متغیر مشارکت اجتماعی کاربران در رعایت مقررات ترافیکی را پیش بینی نمود و باید برنامه­ریزی و اقدامات ویژه ­ای توسط پلیس برای تقویت اعتماد اجتماعی، منزلت اجتماعی و رضایت مندی از عملکرد پلیس در جهت افزایش مشارکت کاربران در رعایت مقررات ترافیکی انجام شود.

جامعه شناسان تا اندازه زیادی نسبت به مهندسان، تمایزهای آشکاری میان مقاصد رفتار انسان ها و نتایج ناخواسته ای که رفتارمان به بار می آورد قایل می شوند. ممکن است مقاصدی که برای رسیدن به آنها فعالیت می کنیم با نتایجی که به وجود می آیند تفاوت فراوانی داشته باشد. ما از این راه می توانیم چیزهای زیادی درباره رفتارهای عقلانی و حساب شده انسان ها، جوامع و فرهنگ آنها بفهمیم. به این معنا که فرهنگ و الگوهای رفتار اجتماعی می توانند تا اندازه زیادی؛ طرح های دقیق، عقلانی و کارآمد مهندسان ترافیک را تحت تاثیر خود قرار دهند.برخی جامعه شناسان بر این باورند که امور انسانی بیشتر با کنش های غیرمنطقی و نامعقول هدایت می شوند، و نه با کنش های منطقی و عقلانی، یعنی آن چه که مهندسان می اندیشند و عمل می کنند. با این وصف انسان ها غالبا سخت گرایش به «منطقی جلوه دادن» رفتارشان دارند. بنابراین برای رسیدن به درکی از رفتارهای ترافیکی مردم، لزوما همیشه طراح و مهندس زبردستی بودن کافی نیست، بلکه برخی مواقع برعکس عامی بودن کارآمدتر است. ساده ترین استدلال این گزارش آن است که طرح های ترافیکی ارایه شده از سوی مهندسان، قرار است برای افراد عامی، معمولی و غیرآموزش دیده به اجرا گذارده شود و نه برای مهندسان و افراد آموزش دیده. از این رو برای فهم میزان سادگی و پیچیدگی طرح های ترافیکی بایستی یک مهندس خود را به جای افراد عادی جامعه (که قرار است طرح برای آنها به اجرا گذاشته شود) قرار داده، زوایای آشکار و پنهان طرح را از چشمان آنها ببیند.ساختار مقاله حاضر بدین صورت است که ابتدا اهمیت نگاه اجتماعی و فرهنگی به ترافیک بازگو شده، نفوذ متغیرهای اجتماعی بر آن همراه با ملاحظات اجتماعی و فرهنگی به جای ملاحظات مهندسی شرح داده می شود. سپس نقش الگوهای رفتار اجتماعی در فرآیند اجرای طرح های مهندسی ترافیک بررسی می شود. در ادامه موضوع وام گیری فناوری و ماشین از جوامع و فرهنگ های دیگر، اشتباهات رایج این وام گیری ها و بالاخره درکی سطحی داشتن از فناوری های حمل و نقلی، همراه با مثال ها و مصادیقی از کشورهای مختلف توضیح داده می شود. در پایان به اثرات متقابل فرهنگ و ساختارهای اجتماعی با ترافیک و مهندسی ترافیک تاکید شده است.